Selçuklu Dönemi Yapıları 1 - Sultan Hanı (Aksaray) - 1229
Sultan Hanı'nın inşası 1229 yılında tamamlanmıştır. Kervansaray, büyük bir avlu etrafında yer alan bir dizi odadan oluşmaktadır. Ana giriş, ihtişamlı bir kapı ve kesme taş işçiliğiyle süslenmiş bir cepheden girilen avluya açılmaktadır.
Sultan Hanı'nın mimari tarzı, Selçuklu dönemine özgü özellikleri taşımaktadır. Yapının dış cephesi, kaba yontu taşlarla inşa edilmiş ve dikkat çekici bir görünüm sunmaktadır. Cephedeki taş işçiliği detayları, Selçuklu sanatının inceliklerini yansıtmaktadır. Kapı ve pencerelerdeki çeşitli motifler, geometrik desenler ve bitkisel öğeler, Selçuklu dönemi süsleme sanatının zenginliğini göstermektedir.
Sultan Hanı'nın iç mekanları da büyük bir özenle tasarlanmıştır. Ana avlu, çevresindeki odalara ve depolama alanlarına erişim sağlayan koridorlarla çevrilidir. Odaların çoğu basit bir düzenlemeyle yapılmış olup, seyyar esnafın ve kervan yolcularının dinlenme ve konaklama ihtiyaçlarını karşılamak üzere tasarlanmıştır. Kervansarayın merkezi bir salonu da bulunmaktadır ki bu salon, ticaretin ve sosyal etkileşimin gerçekleştiği bir mekandır.
Sultan hanı oturumu 4680 m2’lik bir alanı kaplamaktadır. Sultan Hanı arazinin de izin vermesinin sayesinde, düz araziye kurulmuştur. Dışarıdan bakıldığında sanki bir kale görünümü ortaya çıkmaktadır. Kesme taş malzemeyle örülmüş duvarları bir destek noktası ile kulelerle desteklenmiştir. 50 × 62 m. ölçülerinde revaklı avlulu'dur. Yazlık kısmı ile 50 × 33 m ebadındadır. Kapalı holden oluşan iki farklı bölüme sahip plana sahiptir.
Doğu cephesinde mermerden yapılmış âbidevî bir taçkapısı bulunmaktadır.
Revaklı Avlu Ne demek?
(mimari yapıların içinde yer alan ve çevresini saran bir dizi sütun veya ayak üzerine oturan kemerlerden oluşan bir mekanı ifade eder. Revaklar, bir yapı veya avlunun etrafında koridorlar şeklinde yer alan, dışarıya açılan sütunlu geçitlerdir.)
Abidevî Ne demek?
(Mimarlık ve sanat dünyasında, "abidevî" terimi, genellikle büyük ölçekli ve etkileyici yapıları veya heykelleri tanımlamak için kullanılır. Bu yapılar veya eserler, mimari anlamda önemli bir değeri temsil eder ve kültürel veya tarihi bir anlam taşırlar.)
Taçkapı Ne demek?
(Bu terim, mimarlık ve tarih alanında kullanılan bir terimdir. Taçkapılar, önemli yapılarda bulunan ve mimari açıdan dikkat çeken özel giriş kapılarını ifade eder. Taçkapılar, genellikle anıtsal veya tarihi binaların girişlerinde bulunur. Bu kapılar, yapıya giriş yapanların dikkatini çekmek ve bir karşılama hissi yaratmak amacıyla tasarlanmıştır. Taçkapılar, mimari açıdan özenle süslenmiş olabilir ve büyük bir estetik değere sahip olabilir. Bu tür kapılar, genellikle büyük boyutlara ve gösterişli detaylara sahiptir. Yüksek kemerler, kabartmalar, oymalar, sütunlar, rozetler, geometrik desenler veya figüratif süslemeler taçkapıların karakteristik özellikleri arasında yer alabilir. Bu detaylar, kapıya görkemli bir görünüm ve estetik bir zenginlik katarken, aynı zamanda yapıya ait önemli bir noktayı vurgular.)İki renkli geçme motifli geometrik süslemeleri mevcuttur. Zikzak yivli sütunçeleri ve mukarnaslı kavsaraylı taçkapısı vardır. Kapı söveleriyle süslemeleri dönem savaşları sırasında zarar görmüştür.
Sütunçe Nedir?
(Duvara gömülü olan sütunlar)Kapı ve yan nişlerin üstünde Selçuklu sülüsüyle yazılmış inşa kitâbesiyle birlikte iki renkli atkı taşının altında tek sıralı tamir ve madalyon içinde usta kitâbeleri bulunmaktadır. Maalesef Taçkapı'nın üst bölümü yıkılmıştır.
Sultan Hanı'nın önemli bir özelliği de iç avludaki bir mescittir. Bu mescit, kervan yolcularının ibadet ihtiyaçlarını karşılamak üzere yapılmıştır. Mescidin mimarisi, Selçuklu cami mimarisinin özelliklerini taşımaktadır. Kubbeli bir ana mekan ve minaresiyle dikkat çeken bu mescit, ibadet için huzurlu bir ortam sunmaktadır.
Sultan Hanı, zaman içinde onarımlar görmüş ve bazı değişikliklere uğramış olabilir. Ancak, özgün mimari karakterini korumayı başarmıştır. Günümüzde restore edilen Sultan Hanı, turistler ve araştırmacılar tarafından ziyaret edilen bir kültürel miras alanıdır. Bu tarihi yapı, Anadolu Selçuklu Dönemi'nin mimari mirasının değerli bir parçası olarak önemini sürdürmektedir.
Hanın kapalı kışlık bölümüne yine dıştaki detayı tekrarlayan ikinci bir taçkapıdan geçilmektedir. Bura da bulunan detaylar dıştaki mimari üslup ve süsleme ile neredeyse aynıdır. Biraz farklı olarak kuşatma kemerine yaslanan damarlı palmet motifleri işlenmiş, geniş kuşaktaki yıldız formları rozetlerle dolgu verilerek yapılmıştır.
Palmet motif nedir?
(Palmiye yaprağına benzeyen motif veya bezeme)Kışlık bölümün planı üç nefli bir hol şeklinde düşünülmüş ve tasarlanmıştır.
Mekânın tam ortasında mukarnaslı tromplarla geçilen bir aydınlık kubbesi bulunmaktadır. Dıştan yüksek sekizgen kasnaklı bir külâhla örtüldüğü anlaşılmakta fakat zamanla bu külâh yıkılmış ve çok belli olmamaktadır.
Mukarnaslı tromp ne demek?
(Tromp, Fransızca kökenli bir kelime olup, "konsol" veya "destek" anlamına gelir. Mukarnas ise, Arapça kökenli bir terim olup, "kesme taş" veya "çıkarılmış taş" anlamına gelir. Mukarnaslı tromp, bu iki terimin birleşimiyle oluşan bir mimari detaydır.
Mukarnaslı tromp, yapının köşelerini süslemek ve kubbelerin geçişlerini estetik açıdan zenginleştirmek için kullanılır. Köşelerdeki tromplar, duvarın içeri doğru kıvrılarak kubbeye doğru yükselir. Bu tromplar üzerine ince bir şekilde işlenmiş ve oyulmuş mukarnaslar yerleştirilir. Mukarnaslar, birbirine geçmiş ve iç içe geçmiş gibi görünen kesme taş bloklarını andırır.
Mukarnaslı tromplar, karmaşık bir geometriye ve oymalara sahip olabilir. Genellikle kıvrımlı hatlar, kabartmalar, bitkisel motifler veya geometrik desenlerle süslenir. Bu detaylar, mukarnaslı trompları görsel olarak çarpıcı ve etkileyici kılar.)Han dönemin en iyi özelliklerini göstermekle birlikte araştırma yapacak ve dönem izlerini bulmak isteyecek kişiler için eşsiz sonuçlar vermektedir.
Sonuç olarak, Sultan Hanı Aksaray, Anadolu Selçuklu Dönemi'nin önemli yapılarından biridir. Mimari detayları, Selçuklu sanatının inceliklerini yansıtırken, işlevsel tasarımıyla da geçmişteki ticaret ve seyahat yollarının önemini göstermektedir. Bu büyüleyici kervansaray, ziyaretçilerine tarihi bir yolculuk ve Selçuklu dönemi mimarisinin büyüleyici bir örneği sunmaktadır.
Comments